Vanuit de verwoestingen van trauma verrijst een nieuw zelf, het ‘overlevende zelf’ ofwel het overlevingsdeel, en na verloop van tijd gaan we dit zelf, dit deel van onze persoonlijkheid, aanzien voor wie we eigenlijk zijn. Dat wordt onze ‘identiteit’
Broughton, V., Stilstaan bij Trauma
Innerlijke fragmentatie en/of subpersonen
In 2019 volgde ik de basisopleiding IoPT bij Zielsbelang in Culemborg. Een basisopleiding in de Identiteitsgerichte psychotraumatheorie- en therapie naar Franz Ruppert. Bij Vivian Broughton deed ik de vervolgtrainingen gericht op het werken met de IoPT opstellingsmethode in een individuele sessie. Ik merkte dat de theorie en en het werken met innerlijke delen van Franz Ruppert heel goed aansluit bij het werken met subpersonen in de Psychosynthese. Ruppert heeft voortgeborduurd op het werk van Bert Hellinger (grondlegger van de Familieopstellingen). Het grote verschil met Familieopstellingen ligt in het feit, dat het in familieopstellingen gaat over jou, je familieleden en je plek in het gezin van oorsprong en het familiesysteem. In de opstellingsmethode van de IoPT gaat het over jou en je eigen psychische fragmentatie, fragmentatie van verschillende ‘delen’ en hoe tussen deze delen innerlijke conflicten kunnen ontstaan. Het is een ontdekkingsreis waarin je leert hoe je deze delen kunt leren herkennen, erkennen en waar mogelijk ‘helen’. En hier sluit de IoPT heel mooi aan bij de Psychosynthese, waarin het ook gaat om het erkennen en herkennen van de innerlijke delen (sub-personen), de innerlijke fragmentatie en de weg naar heling, naar een nieuwe synthese van het innerlijke leven.
Heb ik dan een trauma?
Ik kan me voorstellen dat veel mensen een bepaald beeld hebben bij het woord trauma en dat ze dat niet snel aan zichzelf en hun ervaringen zouden toeschrijven tenzij je slachtoffer bent geweest van een ernstig ongeval, een ramp of vluchteling bent uit een oorlogsgebied. Vivian Broughton geeft in haar boek ‘Stilstaan bij Trauma’ vier kernwoorden die volgens haar trauma definiëren: Overweldigend, Hulpeloosheid, Levensbedreiging en Fragmentatie. In de praktijk merk ik hoe bevrijdend en helend het kan zijn dat de ervaringen die je zo lang niet hebt kunnen plaatsen eindelijk worden erkend en herkend als een traumatische ervaring. Vaak zijn deze ervaringen gediagnosticeerd als een ‘stoornis’.
Teleurstelling in de reguliere GGZ
Ik kan mezelf een ervaringsdeskundige noemen wanneer het gaat om langdurige en vooral teleurstellende contacten met de reguliere GGZ waar er geen behandeling leek aan te sluiten bij mijn ‘klachten’. En nu ik zelf als therapeut en begeleider werkzaam ben in de praktijk, merk ik hoeveel cliënten deze ervaring delen. ‘Volgens klinisch psycholoog en psychotherapeut Janine Fisher (2018) heeft dit te maken met het fenomeen dat het zowel de psychotherapeut als de cliënt zelf ontgaat dat de psyche van de cliënt gefragmenteerd is. Om te overleven was het ooit noodzakelijk om delen van zichzelf op te splitsen en ‘weg te stoppen’ om dat wat levensbedreigend en ondragelijk was te overleven. Dit is een normale, autonome, gezonde (want levensreddende) reactie van lichaam en geest op ongezonde, levensbedreigende situaties. De cliënt als één geheel benaderen werkt dan volgens Fisher niet, omdat er zich steeds andere delen laten gelden, die voor onrust, stress en innerlijke conflicten zorgen. We hebben te maken met afgesplitste delen en overlevingsmechanismen waarvan de taal niet word herkend, laat staan begrepen.” Uit: ‘Coachen waar het pijn doet’ van Ien G.M. van der Pol
Amerikaans ACES onderzoek
In Amerika is er tussen 1995 en 1998 door het ‘Centre for Disease Control & Prevention’ grootschalig onderzoek gedaan onder 17.337 werkende volwassenen uit de middenklasse. Men onderzocht hoe vaak mensen in hun jeugd een of meer traumatische ervaringen hebben meegemaakt. Het ging om emotioneel geweld, lichamelijk geweld, seksueel misbruik, emotionele verwaarlozing, lichamelijke verwaarlozing, getuige zijn van huiselijk geweld, een verslaafde in het gezin, psychiatrische ziekten in het gezin, scheiding en gevangenschap (van een gezinslid) Bijna 64% van de mensen heeft minimaal één type traumatische ervaring meegemaakt als kind (dat is meer dan zes op de tien mensen). Deze cijfers zijn verontrustend.
Trauma model van Franz Ruppert
Franz Ruppert introduceert een eenvoudig model wat de fragmentatie, de splitsing die plaats vind na een traumatische gebeurtenis in beeld brengt. Het model bestaat uit een traumadeel, overlevingsdeel en een gezond deel. Het trauma is de ervaring en de intrapsychische splitsing is het gevolg. Deze fragmentatie is een volkomen natuurlijke en gezonde reactie (want levensreddend!) op een ondraaglijke, levensbedreigende, onontkoombare (dus zeer ongezonde) situatie waarin iemand volkomen hulpeloos is.
Uit de praktijk
In de praktijk werk ik met dit eenvoudige model als een context om meer bewustzijn te krijgen op de innerlijke dynamiek tussen de verschillende delen. Op dit moment gebruik ik daarvoor de zogenaamde vloerankers (ronde kussentjes of placemats) of A4 tjes met daarop de verschillende delen en eventuele woorden waar we mee aan het werk zijn. Zo deelde een cliënt een ervaring waar ze in paniek raakte en daardoor niet in staat was om te blijven waar ze wilde zijn. Ze raakte in paniek (Traumazelf) toen ze merkte dat haar ‘passie’ (gezonde zelf) om deel te nemen aan een activiteit werd overgenomen door een ‘ambitieuze gedachte'(overlevingszelf) die haar belemmerde om zichzelf te zijn op dat moment. We hebben deze ervaring in de ruimte opgesteld en gekeken of het lukte om bewust te worden welke delen er ‘in het spel’ zijn.
Het was bijzonder om te zien hoe de cliënt nadat ze het traumadeel, het overlevingsdeel en het gezonde deel had neergelegd, meteen haar ‘Passie’, haar ‘Ambitie’ en haar ‘Paniek’ kon plaatsen bij de verschillende delen. Ze kon nu zien en tegelijk ervaren hoe haar ‘Ambitie’ (overlevingsdeel) werd ingezet om de onderliggende ‘Paniek’ (Traumadeel) niet te hoeven voelen. Maar daardoor werd ze ook afgehouden van haar ‘Passie’ (Gezonde deel) Het was een eenvoudige manier om kennis te maken met de fragmentatie, de innerlijke splitsing als gevolg van waarschijnlijk oude traumatische ervaringen. Ervaringen waar ze ooit haar angst heeft moeten onderdrukken en een manier heeft gevonden om deze angst te overleven. Het overlevingszelf zorgt ervoor dat de pijn niet meer gevoeld wordt. Maar de prijs die we moeten betalen voor deze psychische afsplitsing is immens: het verlies van onze heelheid.
Een goede begeleider is nodig
We kunnen veel voor onszelf doen door ons begrip over de betreffende dynamiek te vergroten, door sommige van onze gedragingen en attitudes te leren begrijpen en door ons bewust te worden van onze overlevingsstrategieën. Dit vergroot ons gevoel van controle en eigen autoriteit, maar het maakt de daadwerkelijke integratie van de afsplitsingen niet mogelijk. Het overlevingsdeel zal blijven proberen om de het traumadeel te beschermen en daarmee wordt het contact met de gezonde delen belemmerd en staat het de heling inde weg. Dan is het belangrijk dat je een goede begeleider of therapeut zoekt die vertrouwt is met deze innerlijke dynamiek.
Opstellen van het verlangen of van de intentie
IoPT is gericht op het herstellen van de verbinding van de gezonde kern met de traumadelen, zodat de cliënt kan helen: het terugvinden van de eigen Ik (identiteit) en de eigen Wil (autonomie). In het volgende blog ‘Een spiegel die terug praat’ zal ik wat meer vertellen over de methode van het ‘opstellen van het verlangen of de intentie’. De methode is gebaseerd op het principe van resonantie. Daarmee bedoelen we het vermogen van twee of meer wezens om met elkaar te resoneren en om informatie, emotionele gegevens en ervaringen uit te wisselen. Dit is vergelijkbaar met het hechtingsproces tussen een moeder en haar kind, en vindt plaats door middel van de ‘limbische resonantie’ waarbij het emotionele (limbische) brein van iemand resoneert met het limbische brein van iemand anders. Het lijkt wel wat op home sharing bij computers. De methode van het opstellen van het verlangen maakt gebruik van dit verschijnsel om de opgeslagen gegevens in ons geheugen die we ons niet bewust herinneren te onderzoeken.
Zelf een opstelling ervaren?
Misschien ben je nieuwsgierig geworden naar deze manier van werken en deze manier van kijken naar trauma. Misschien herken je iets van mijn persoonlijke ervaringen met onbegrip en teleurstelling in de reguliere hulpverlening. Misschien is er zelfs al een diagnose gesteld en voel je dat het ergens niet klopt. Het matcht niet met wat je werkelijk voelt. Voel je dan welkom om contact met me op te nemen en samen te kijken of het aanbod van de praktijk bij je past. Je kunt ook meteen een afspraak voor een individuele opstelling van je verlangen of intentie inplannen.
Klik hier voor het inplannen van een opstelling.
