Psychological theory that ignores the wounding agent, that blames the victim by locating psychological disturbances solely within the cliënt, amount to an egregious empathic failure – and cannot help but re-traumatize those seeking psychological help.
John Firman and Ann Gila, The Primal wound, 1997.
Heel vrij vertaald door mezelf: Een theorie die de oorzaak en invloed van trauma negeert, faalt en her-traumatiseert degene die hulp zoekt.
Een gesprek over toen, over zorgen en hoop, over beperkingen en mogelijkheden .
Vorige week had ik een telefoongesprek met collega en oud medestudent Ruud. Ruud is Psychosyntheticus en inmiddels gepensioneerd huisarts. Samen begonnen we in 1998 aan de Psychosynthese opleiding bij het Instituut voor Psychosynthese. Het was een boeiend gesprek over toen, over nu, over onze zorgen en over onze verwachtingen. Maar ook over hoop en over mogelijke kansen. We leven in een tijd waarin we allemaal uitgedaagd worden om terug te kijken naar waar we vandaan komen en misschien wel moeite hebben om iets los te laten en tegelijk stil te staan bij hoe het er nu voor staat en hoe we ons nu verhouden met wat er gebeurt in ons eigen leven en daarbuiten. Wat moeten we loslaten en anders doen en wat kunnen we vasthouden en misschien zelf transformeren tot iets nieuws wat beter aansluit bij wat nu nodig is.
Psychosynthese en het persoonlijke proces van innerlijke groei en bewustwording
Ruud kent me, omdat we een aantal jaren elkaar intensief hebben mogen volgen in ons persoonlijke psychosynthese proces. Ruud heeft gezien hoe ik in die periode een aantal jaren na mijn ziekenhuisopname en revalidatie, bezig was met reïntegratie in werk én de worsteling in mijn persoonlijke proces waarin ik probeerde de balans te vinden tussen enerzijds mijn beperkingen en anderzijds mijn mogelijkheden. Een proces waarin hij me zowel persoonlijk als ook professioneel (met zijn kennis als huisarts) in heeft ondersteund. Een proces wat uiteindelijk na jaren strijd met mezelf, met mijn werk en het UWV, leidde tot een volledige arbeidsongeschiktheid en een steeds meer terugtrekken uit het leven zelf. Gelukkig ontmoette ik de juiste mensen op de juiste plekken waardoor ik uiteindelijk mijn eigen proces en eigen trauma’s kon doorwerken en ben ik nu waar ik ben op dit moment. Een lang en moeizaam proces waarin ik steeds meer bewust wordt van de enorme transformatie die ik heb mogen doormaken.
Persoonlijke crisis als voorbereiding op professionele leerroute
En dat is precies waar we in ons gesprek samen op uit kwamen. Terugkijkend op wat er allemaal is gebeurd, lijkt het alsof het een lange voorbereiding is geweest op waar ik nu ben. Waar ik ben als mens en als therapeut in een samenleving die pijnlijk wordt getroffen door deze pandemie. Ik wordt de laatste weken enorm geconfronteerd met alle beelden en ervaringen van mensen die het slachtoffer zijn geworden van het Covid-19 virus, op de Intensive care belanden en beademd moeten worden. Verhalen van angst en depressie. Van afstand moeten houden en het verlangen om dichtbij te zijn. Verhalen van verlies van werk en inkomen en verlies van perspectief. Verlies van krachten en verlies van controle. Ik zie in het groot gebeuren wat ik in het klein aan den lijve heb meegemaakt en doorgeleefd. Samen met Ruud kom ik tot de conclusie dat het tijd is om als therapeut juist nu zichtbaar te worden in de mogelijkheden die ik heb om anderen waar mogelijk te ondersteunen in deze moeilijke tijd. Heb ik de antwoorden? Nee….maar ik heb wel met dezelfde vragen moeten leven en ben uiteindelijk mijn eigen antwoord gaan leven.
Psychotrauma theorie en therapie IoPT
In de afgelopen anderhalf jaar ben ik me gaan verdiepen en gaan specialiseren in psychotrauma. Een specialisatie die me uitnodigt steeds meer vertrouwd te raken met verschillende trauma theorieën en het doorgronden van de eigen trauma ervaringen. Ik durf nu te zeggen dat ik mijn traumatische ervaringen op de Intensive Care heb kunnen overleven en doorstaan omdat ik al getraumatiseerd was en vertrouwd was geraakt met overleven. Dat klinkt misschien wat raar maar zo voel ik het werkelijk. Als je wordt blootgesteld aan een traumatische gebeurtenis dan reageert onze persoonlijkheid en ons lichaam daarop met allerlei strategieën die ervoor moeten zorgen dat we de gebeurtenis overleven of aankunnen. Een van die strategieën is de innerlijke splitsing. Een splitsing die we gemakkelijk kunnen verwarren met dissociatie.
Innerlijke splitsing en dissociatie
Er is een verschil tussen dissociatie en innerlijke splitsing. Ruppert beschrijft de innerlijke split tussen de verschillende delen als iets wat zich blijvend vastzet in de identiteit en persoonlijkheid en een dissociatie als een tijdelijke strategie die komt maar ook weer gaat. Een andere vorm van splitsing die je wel zult herkennen is de splitsing tussen onderlichaam en bovenlichaam. Tussen hoofd en hart en buik. Je zou dus kunnen zeggen dat ik dankzij mijn vertrouwdheid met deze innerlijke splitsing door voorgaande trauma’s en mijn onbewuste neiging tot dissociatie bij ‘gevaarlijke of onveilige situaties’ in mijn leven in staat was om hier doorheen te gaan. en het te ‘overleven’. Ik herinner me bijvoorbeeld dat ik in de periode dat ik wilde gaan hardlopen in staat was om mijn pijn in mijn voeten en knieën weg te denken door de aandacht letterlijk van mijn lichamelijke klachten los te maken en de klachten daardoor bijna niet te voelen. Totdat het lichaam op een gegeven moment gewoon ophoudt waardoor het lopen gewoon niet meer gaat. Ik was gewend om signalen van mijn lichaam te negeren.
Aspects of the personality are split off not because of basis conflicts among them or because of a necessary conflict between them and society, but because the environment is unwilling or unable to respond empathically to full human being. Good enough empathic respons from the environment will allow a sense of I-amness that can engage and manage the widest range of psychological experience, including the many natural polarities of the human personality: affection and anger, pain and pleasure, dependence and independence or contact and withdrawal, for example. Within an empathic holding environment, such dynamic polarities can be held as part of a larger whole, with no need to split them dualistically into completely separate sectors. While splitting is a defense, it does not depend primarily against inherently conflictual aspects of the inner world. Rather it defends primarily against the non empathic response of the environment.
John Firman and Ann Gila, The Primal wound, 1997.
Wat ik vooral onder de aandacht wil brengen in dit blog artikel is dat een traumatische gebeurtenis nooit op zichzelf staat en in de therapie gezien moet worden in een veel bredere context. Franz Ruppert heeft het in zijn Psychotrauma theorie over de zogenaamde “Trauma-biografie” die je in ‘kaart’ moet brengen. Het meeste vroege trauma wat je als mens doormaakt is als een soort blauwdruk vastgelegd in je hele ‘systeem’. Lichaam, emoties, voelen en denken. Wanneer je in een stressvolle situatie terechtkomt dan kun je óf vechten, óf vluchten. In een trauma-situatie kan dat niet en is de enige mogelijkheid, bevriezen én je innerlijk afsplitsen waarbij het trauma-deel wordt afgescheiden van het gezonde-deel en vervolgens door de overlevingsdelen in stand gehouden en van elkaar gescheiden worden gehouden. Zo kijk ik ook naar mijn persoonlijke traumatische ervaringen op de intensive care en de herstel en revalidatie periode daaropvolgend. Wanneer het je lukt om vanuit trauma-theorie te kijken persoonlijke ervaringen dan ontstaat er een andere en veel bredere context waarin betekenis kan worden gegeven aan wat er is gebeurd en de invloed daarvan op de persoonlijkheid en het persoonlijk leven in werk en relaties.
Post intensive care syndroom (PICS)
Toen ik het trauma van een levensbedreigende ziekte moest doormaken kon ik dus min of meer terugvallen op onbewuste overlevingsstrategieën zoals de dissociatie en innerlijke splitsing, die me hielpen om trauma te doorleven. Ik heb geluk gehad. Ik ben lichamelijk voor een groot deel hersteld en kon de draad van het leven min of meer weer oppakken. Wanneer ik er nu op terugkijk dan zie ik dat ik eigenlijk van de ene overlevingsmodus overgestapt ben naar de volgende overlevingsmodus. Ik had er er levend vanaf gebracht maar was nog niet in staat om het leven werkelijk toe te laten. Ik bleef overleven omdat het me zelf en ook in het aanbod van de verschillende therapieën niet lukte om de innerlijke splitsing te helen. Veel van de therapieën waar ik me aan overgaf waren vooral gericht op het leren omgaan met de beperkingen en de acceptatie van wat ik kwijt was geraakt maar niet op wat er werkelijk was gebeurd. De gebeurtenis kon niet in een grotere context zoals de persoonlijke trauma-biografie worden geplaatst.
Spiritualiteit als overleving
In mijn eerste jaren toen ik bezig was met Psychosynthese werd de Spiritualiteit een volgende overlevingsstrategie om mijn eigen verwonding en trauma-biografie niet werkelijk onder ogen te hoeven komen. Ik vluchtte weg in de wereld van het Spirituele als een soort vervanging van mijn oude Gereformeerde identiteit waar ik in het verleden mijn identiteit en autonomie aan ontleende. Maar het was niet van mezelf. Geen eigen autonomie, geen authenticiteit. Ik leefde de antwoorden van een ander. Sinds 2018 zijn de klachten en problemen die zich kunnen ontwikkelen na een langdurige opname op een intensive care officieel erkend in de diagnose Post Intensive Care Syndroom (PICS). Voor mij voelt deze diagnose als een erkenning van de invloed die een dergelijke opname kan hebben. Effecten die niet alleen ontstaan door de ziekte of behandeling op zich maar ook een persoonlijke trauma-biografie doen herleven. Ik denk dan ook dat het belangrijk is in de begeleiding van PICS dat de ervaring in het perspectief van de individuele trauma biografie moet worden gezien.
Ons zelf bevrijden
Pas toen ik werkelijk inzicht kreeg in de werkzaamheid van psychotrauma in mijn persoonlijk leven en me bewust werd van de innerlijke splitsing ten gevolge van vroegkinderlijk trauma als overlevingsstrategie om het leven aan te kunnen, kon ik een begin maken met het proces van het doorwerken van de eigen trauma-biografie en de heling toelaten die dan eigenlijk van nature plaats vindt. In een interview benoemt Vivian Broughton de noodzaak van aandacht voor trauma in de therapie en dat we als therapeut niet de ander kunnen bevrijden en helen maar dat we het proces faciliteren waarin de ander zichzelf kan bevrijden. Ze zegt:
‘Empathie is niet iets wat we hoeven te leren. Wanneer we ons gezonde zelf vrij maken van de verstrikkingen van het trauma, ontstaat er een vrij en gezond zelf wat vanuit zichzelf empatisch is!’
Vivian Broughton
Een gezond zelf en een vrije ik-Zelfrelatie
Wij kunnen geen trauma bij onze cliënten helen. Wat we kunnen doen is het gezonde zelf versterken zodat er ruimte komt voor de heling die daarin besloten ligt. Wat mij betreft sluit dit prachtig aan bij waar Psychosynthese het heeft over een vrije ik-Zelf relatie. Als die relatie vrij is en we ons los kunnen maken van al die dingen waar we ons zelf mee hebben geïdentificeerd, dan kan het leven en het licht vrij door ons heen stromen en ons voeden net zoals een plant zich laat voeden door zijn wortels te verbinden met de aarde en zijn bladeren met de zon. Het is het leven zelf wat ons heelt. Het enige wat we kunnen doen is de weg vrij maken en onszelf bevrijden van waarin we worden vastgehouden. Psychosynthese en trauma zijn met elkaar verweven door de therapeut die zich verdiept in de hoogte en de diepte, in het persoonlijke en het trans-persoonlijke, in de binnenwereld en de buitenwereld, in het tastbare en het onzichtbare, in het grote en in het kleine. In ons eigen (familie) systeem en de systemen waar we mee verbonden zijn. Kortom….met het leven zelf.
Psychosynthese & Trauma therapie
Samen met Ruud kwamen we in ons telefoongesprek ook tot de conclusie dat de huidige crisis die ons noodzaakt om afstand te houden en zoveel mogelijk thuis en online te werken ook een heel nieuw perspectief biedt op het aanbod van de praktijk voor Psychosynthese Amsterdam. Ik realiseer me opeens dat mijn aanbod zich niet langer beperkt tot de fysieke ruimte van de praktijk aan de Lijnbaansgracht in Amsterdam maar dat het aanbod bereikbaar is in heel Nederland en zelf daarbuiten. Daarom ga ik de komende periode mezelf als Psychosynthese & Trauma therapeut meer zichtbaar maken in het online aanbod. De komende week zal ik op de website van de Praktijk voor Psychosynthese Amsterdam een extra pagina plaatsen met meer informatie over het Post Intensive Care Syndroom (PICS) en relatie die ik daarbij maak met Psychosynthese & Trauma therapie en het aanbod van de praktijk daarop.
Van harte welkom!
