“Als je je ouders aankan, dan kun je het leven aan”
Wat bezielt je?
In 2020 keek ik naar het programma ‘In de beste families’ van Coen Verbraak met als thema: ‘Moeders‘. Coen Verbraak heeft in de afgelopen jaren reeds een reputatie opgebouwd als interviewer met zijn series. Gesprekken waarin hij de ander uitnodigt om te laten zien hoe hij of zij zich met grote of minder grote levensthema’s in het leven verhoudt. Met andere woorden: ‘Wat bezielt je?’ Het is wat mij betreft een kunst en kunde om een sfeer te creëren die voldoende veiligheid en betrokkenheid biedt, om de ‘ziel’ van de ander ruimte te bieden, werkelijk aanwezig en zichtbaar te zijn, in wat je bezighoudt en in wat je bereidt bent te delen.
De blauwdruk van je leven
In deze nieuwe serie gaat het over de relatie tussen moeder en kind. Een relatie waar we allemaal vertrouwd mee zijn op een manier die voor ieder mens en voor elk kind uniek is. Een moeder die je (bij een normale en gezonde zwangerschap) 9 maanden onder haar hart heeft gedragen. De vrouw waar je je eerste relatie mee bent aangegaan, ruim voordat je werd geboren. Een relatie die voor een groot deel en misschien wel voor het grootste deel, heeft bijgedragen aan de ‘blauwdruk’ van je leven. Veel van de manieren waarop jij je nu verhoudt met het leven, met relaties, met spanningen, met je werk, je partner en je kinderen, is verbonden met deze blauwdruk die is gemaakt bij de start van jouw leven. Een start die niet is begonnen bij de geboorte, maar bij de conceptie.
De relatie met je moeder als thema in de begeleiding en therapie
Deze blauwdruk, deze eerste persoon waar jij je in dit leven mee verbonden hebt is zowel in de individuele als in de groepstherapie een belangrijk thema waar mee gewerkt wordt. Een thema waar bij veel cliënten ook veel weerstand mee binnen komt. Want we kijken niet alleen naar de fijne herinneringen en ervaringen die we gehad hebben met onze ouders en/of opvoeders maar ook naar de schaduwkanten. En misschien is het mijn persoonlijke ervaring, maar ik heb de indruk dat het lastiger is om naar de schaduwkant van onze moeders te kijken dan naar de schaduwkant van onze vaders. Veel cliënten worstelen met deze vaak onbewuste loyaliteit naar hun ouders en met name hun moeder.
Loyaliteitsconflict
Zoals ik al zei, is de relatie met de moeder een belangrijk thema in de begeleiding en/of therapie. Ik herinner me mijn eigen ervaringen met therapie waarin ik jarenlang heb geworsteld met deze voor mij toen nog onbewuste loyaliteit naar mijn ouders en met name mijn moeder. Een loyaliteit die aan de buitenkant zichtbaar was in zorg en toewijding, maar in mijn eigen binnenwereld voelbaar was als een ingehouden spanning. Een spanning die ik in mijn leven had opgebouwd met ingehouden boosheid, teleurstelling, afwijzing en verdriet. Spanning die, wanneer ze in het lichaam blijft opgeslagen, zich gaat uiten door onbegrepen klachten en gedrag.
De eigen worsteling leren zien in de context van de worsteling van onze eigen moeders
Mijn moeder was een zorgzame en lieve moeder die ons als kinderen alles probeerde te geven wat in haar vermogen lag. Maar juist dat ‘vermogen’ was behoorlijk aangetast door haar persoonlijk verleden en haar ervaringen met boosheid, teleurstelling, afwijzing en verdriet. Ze was uiterlijk als moeder in het gezin aanwezig maar haar innerlijk was ‘bezet’. Uiterlijk een opgewekte en betrokken vrouw, echtgenote en moeder, maar innerlijk teruggetrokken met een ‘verzwaard’ gemoed, door onbewuste en niet geuite ‘rouw’. Als kind verloor ze twee van haar zusjes. De dood was zichtbaar in het ouderlijk huis aanwezig maar er werd niet over gesproken en het verdriet werd niet openlijk geuit. Zelf was ze dus ook opgevoed door een moeder die ‘bezet’ was door haar verleden en haar verdriet.
Het ‘Still face experiment’
In het volgende videofragment zie je de invloed van de houding van de moeder op haar kind. Het fragment zit ook in de documentaire film InUtero Een documentaire die ik al mijn cliënten waar ik mee werk, vraag te bekijken omdat het een beeld en inzicht geeft in de ‘blauwdruk’ waar ik het eerder over had. Het fragment wat hieronder getoond wordt is het ‘Still face experiment’ wat erg confronterend is om te zien, wat het met een kind doet wanneer er geen wezenlijk contact mogelijk is met de moeder (of andere opvoeder).
Pre-verbale ervaringen opgeslagen in onze onbewuste archieven en databases
Onze moeder is dus de meest belangrijke relatie die we aangaan in ons leven. (Ik wil nogmaals benadrukken dat ik de rol van de vader niet wil onderschatten) Een relatie die de basis wordt voor alle andere relaties in ons leven. Vandaar dat we er in de begeleiding en therapie vaak mee geconfronteerd worden in de meest verwarmende en liefdevolle ervaringen én in de meest vervelende, belemmerende en pijnlijke ervaringen. Ervaringen waarvan we ons niet altijd bewust zijn, omdat een groot deel van deze ervaringen in onze onze onbewuste archieven en databases zijn opgeslagen. Het zijn de zogenaamde pre-verbale ervaringen die zijn vastgelegd op het moment dat ons brein nog niet volledig is ontwikkeld.
‘Ik begrijp het niet’
Vroege ervaringen van ons emotionele en fysieke lichaam die in het hier en nu aangeraakt en getriggerd kunnen worden. Ervaringen die we met ons rationele brein niet kunnen verklaren omdat de ervaringen gekoppeld zijn aan ons emotionele brein en ons fysieke lichaam. Ik hoor cliënten dan ook vaak zeggen: “Ja maar…..ik begrijp het niet”. En dat klopt dus ook. Het zijn ervaringen die niet met het begrip en onze ratio te plaatsen zijn. En omdat veel cliënten hebben geleerd om hun leven te controleren met hun hoofd is de weg van het hart, van het lichaam en de emoties, een lastige route waar ze zich niet vertrouwd mee voelen.
Hoe is de relatie met jouw moeder?
Hoe was of is de relatie met jouw moeder? Vindt jij het ook zo lastig om de schaduwkanten van je ouders en met name van je moeder naar boven te halen of in ieder geval onder ogen te komen en te erkennen? Ben jij je bewust van jouw vroegste ervaringen die als een soort blauwdruk blijven functioneren in de manier waarop jij nu in het leven staat en relaties aangaat? Allemaal vragen waaraan je niet ontkomt als je jezelf toestaat jezelf werkelijk te ontmoeten en onder ogen te komen. Onze ouders en met name onze moeders zijn, op het moment dat we als kind zo afhankelijk zijn, de ‘gidsen’ die zo belangrijk zijn in ons leven. Het vraagt moed, een vrije wil en een open hart om je moeder (je ouders, opvoeders) en daarmee jezelf onder ogen te komen om te ontdekken waar je zelf staat op dit moment in je leven.
Psychosynthese therapie
Mijn moeder is in 2011 overleden. In de laatste jaren van haar leven is onze band beter geworden omdat de band met mezelf beter werd. In die laatste jaren nam ik zelf deel aan een psychosynthese therapiegroep. Wat is ze daar vaak voorbijgekomen in de sessies waarin ik met mezelf aan het werk was. Ik vond het niet gemakkelijk zowel mijn moeder als mijn vader te confronteren met mijn eigen gevoelens van verdriet en afwijzing. Ik vond het moeilijk om me los te maken en mijn eigen weg te gaan. Ik herinner me dat mijn therapeut zei: ‘Als je je ouders aan kan, dan kan je het leven aan’ en ‘In de therapie leer je met je voornaam door je achternaam te gaan.’ Het bevestigt de enorme invloed van het gezin, de ouders en met name de moeder op je leven
Cliënten moeten er soms even aan wennen wanneer ik zeg dat er twee moeders en twee vaders zijn. In mijn situatie was er ten tijde van mijn eigen therapieproces sprake van de fysieke moeder van 82 die in Friesland woonde én de moeder die ik als kind heb verinnerlijkt. Een groot deel van de therapie gaat meestal over het werken met dit verinnerlijkt beeld van de ouders. In dit verinnerlijkt beeld had ik een moeizame relatie met mijn ouders. Toen ik in de Psychosynthese therapie mijn relatie met dit verinnerlijkt beeld kon doorwerken en helen, veranderde ook de relatie met mijn moeder van 82 in Friesland.
