Tegenstellingen komen altijd in paren en ons lijden wordt in stand gehouden door ons onvermogen die paren van tegenstellingen te ervaren en er boven uit te stijgen.
Uit: De Heilige spiegel, Ontmoetingen tussen therapeut en cliënt. Richard C. Miller
Tegengestelde krachten in onszelf
De ervaringen van tegengestelde krachten en de manier waarop deze zich met elkaar verhouden, speelt een belangrijke rol in het leven. In het algemeen en in ons persoonlijk leven in het bijzonder. De manier waarop wij ons verhouden met deze krachten (zowel in onze binnenwereld als in onze buitenwereld) bepaald heel erg hoe wij ons dagelijks leven ervaren.
Leven is dualiteit
Er zijn een heleboel van deze tegengestelde krachten die we vast allemaal wel kennen en die we over het algemeen zelfs ook heel vanzelfsprekend vinden. Bijvoorbeeld de tegengestelde beweging van de in- en uitademing. Inspanning en ontspanning, licht en donker, trekken en duwen, dag en nacht, enz…. Paren van tegenstellingen die op een bepaalde manier met elkaar zijn verbonden en complementair zijn aan elkaar. We kunnen ons geen dag zonder de nacht voorstellen en geen inademing zonder dat daarop de uitademing volgt. Je zou kunnen zeggen dat wanneer deze dynamiek van de tegenstellingen zou stoppen dat het leven stopt. Leven is dualiteit.
Burnout
De dynamiek van deze tegengestelde krachten is, waar de meeste cliënten die zich aanmelden voor begeleiding in de praktijk, in vast lopen. Meestal voelt de cliënt zich bewust of onbewust ‘gegijzeld’ door één van de tegengestelde polen. Bij een burnout zou je kunnen zeggen dat de cliënt ‘gegijzeld’ wordt door voortdurende spanningen waardoor de tegenpool van ontspanning onbereikbaar wordt. Een cliënt met depressieve gevoelens en gedachten wordt zo in bezit genomen door de ‘zwaarte’ dat het nog aanwezige ‘licht’ bijna te pijnlijk is om onder ogen te komen.
Hoofd types
Soms is deze innerlijke beweging tussen de verschillende polen bij de cliënt duidelijk en voelt zich ook echt verstrikt in deze beweging. Vaker nog zie ik dat cliënten helemaal vast lopen in één pool waar ze zich het meest mee geïdentificeerd hebben. Bijvoorbeeld zogenaamde ‘hoofdtypes’. Cliënten die geleerd hebben om alles met hun hoofd te controleren en op te lossen en moeite hebben om ‘af te dalen’ naar hun hart en lijf, om deze vervolgens ook mee te laten doen. Ik ben ook zo’n type. Daarom herken ik zo goed. 😉
Waar hang je uit?
Wanneer je zo geïdentificeerd raakt met een van deze innerlijke krachten of kwaliteiten, en het niet in evenwicht kunt brengen met een tegenkracht om de balans te herstellen, dan veranderd leven in overleven. Wanneer de uitademing niet in evenwicht komt met een inademing of de donkere nacht niet wordt opgevolgd door het licht van een nieuwe dag, dan worden we ziek en depressief, trekt het ‘leven’ eruit en trekt de ziel zich terug. Wanneer ik in de praktijk aan het werk ga met een cliënt is het het eerste wat ik me afvraag: Waar hangt de cliënt uit? Waar is hij of zij het meeste mee geïdentificeerd? Welke dynamiek, welke beweging (zowel innerlijk als uiterlijk) wordt zichtbaar in het verhaal van deze cliënt? Waar zien we de Wil als sturend mechanisme van ons menselijk handelen in actie? Is de wil vrij of wordt ze bezet en gegijzeld door de wil van iets of iemand anders?
Angst en verlangen
Een van de innerlijke bewegingen die ik het meest tegenkom is de beweging tussen angst en verlangen. Een beweging die enerzijds neigt naar terugtrekken en anderzijds naar uitreiken. Een beweging die ons kan leiden naar hoge hoogten en diepe diepten. Een beweging die ook mij niet vreemd is. Ik voelde altijd een groot verlangen om me te verbinden en uit te reiken naar de ander en naar het leven zelf en tegelijk voelde ik dat dit niet veilig was. Als reactie daarop ging ik me terugtrekken, afzonderen en afsluiten voor de ander en het leven zelf. En misschien is het wel door de erkenning en het doorwerken van mijn eigen ervaringen dat ik de beweging en de verstoringen daarin bij de ander zo herken.
Persoonlijke en collectieve ervaringen
Hoewel het hele individuele en persoonlijke ervaringen zijn die we ervaren, heeft het ook een universeel, collectief karakter. Het zijn net als de ervaringen van de in en uitademing, ervaringen van het leven zelf, die zodra er gevaar dreigt, overgeschakeld wordt naar de overlevingsmodus. Bij de ademhaling zien we dan dat de adem heel hoog gaat zitten en dat we niet meer naar onze buik toe kunnen ademen. Zoals het lichaam met bijvoorbeeld de ademhaling in de overlevingsmodus gaat, gaat ook onze psyche in de overlevingsmodus en gaan we ons bijvoorbeeld bij angst of onzekerheid terugtrekken en verdringen ons verlangen naar het onderbewuste met als gevolg dat we onszelf beperken in wie willen of kunnen zijn.
Wat bevrijdt ons?
Wat haalt ons nu uit deze beweging waarin we verstrikt zijn geraakt. Wat bevrijdt ons van deze vaak onbewuste innerlijke dynamiek?
…..The solution, clearly, is to remain conscious of both poles but identify with neither: we need to achieve a creative tension, a balancing between them. The method we can use is to identify with the Self, which is independent of both sides
Piero Ferrucci, psychosynthese trainer en therapeut
Een vrij hart en een vrije wil
Cliënten waar ik al wat langer mee werk weten inmiddels dat ik steeds vaker de aandacht breng naar eenvoudige en praktische oefeningen waar ze vertrouwd kunnen raken met de ‘plek’ in zichzelf die (in de oefening) niet samenvalt met wat wordt waargenomen. De plek die ik benoem als de plek met een ‘vrij hart’ en een ‘vrije wil’. Het vrije midden! Het is de plek waar we niet bezet of gegijzeld zijn door ons hoofd, door onze gevoelens van angst of onze belemmerende overtuigingen. De plek van onze innerlijke waarnemer of met andere woorden, de zetel van onze ziel. Let wel….Het gaat niet om welke woorden of concepten we voor deze plek gebruiken of welke meditatieve technieken we daarvoor uit de kast zouden moeten halen.
De persoonlijke ervaring
Het gaat vooral om de persoonlijke ervaring. Jouw persoonlijke ervaring. De ervaring dat er een hele binnenwereld is te verkennen met een heel speelveld van tegengestelde en complementaire krachten. En….dat er iemand is in jou die dit waarneemt. Zich los kan maken van wat wordt waargenomen én zich er tegelijk mee kan verbinden. In wat moeilijker termen: zowel Immanent als Transcendent is. Dan kunnen we ervaren dat we gevoelens, gedachten en ervaringen hebben, maar er niet mee samenvallen en meer zijn dan wat we waarnemen. Een ervaring waarin we ons bewust kunnen worden dat we bewustzijn zijn. Een ervaring van ongeconditioneerd bewustzijn, een bewustzijn zonder verhalen. Als we die ervaring kunnen toelaten, dan hebben we de sleutel die deuren opent naar persoonlijke vrijheid. Vrij zijn van en vrij zijn tot.
Psychosynthese als een weg naar vrijheid
Psychosynthese wordt daarmee een weg naar vrijheid. Een weg die uitnodigt om jezelf onder ogen te komen en jezelf te ontmoeten in het spel van de tegenstellingen, in de dualiteit waarin het leven zich in en door ons voltrekt. Want het leven is dualiteit. Hoe we ons leren verhouden met deze dans van tegengestelde krachten bepaalt uiteindelijk hoe we het leven kunnen leven. Psychosynthese breidt het proces van coaching, counseling of therapie uit door op de juiste momenten de nadruk niet meer alleen op de persoonlijke bewustzijnsinhoud te leggen maar ook op ‘Aanwezigheid’ (het Zelf) waarin de inhoud verschijnt.
Dis-identificatie en identificatie
Een van de belangrijkste oefeningen in de psychosynthese begeleiding is de oefening waarin we vertrouwd raken met disidentificatie van de inhoud van ons bewustzijn en vervolgens de identificatie met ons bewustzijn zelf. Disidentificatie vormt ons vermogen om het leven te ervaren zonder reactief defensief te zijn, het verlost ons van de mythe van afgescheidenheid en laat zien dat puur bewustzijn (Aanwezigheid) onze ware natuur is.
Een liefdevolle en onvoorwaardelijke betrokkenheid en aanwezigheid van het Zelf
Wanneer ik met een cliënt aan het werk ben en we de innerlijke dynamiek tussen de verschillende polen onderzoeken en zichtbaar maken in de ruimte, wordt het niet alleen een ervaring van de cliënt zelf maar wordt ook voor mij als toeschouwer en waarnemer (facilitator) van het proces zichtbaar hoe de cliënt ‘beweegt’ tussen deze innerlijke krachten en in het ‘midden’ letterlijk en figuurlijk tot rust komt. Een cliënt waar ik onlangs mee aan het werk was in deze oefening, merkte op toen hij in het ‘midden’ even los kwam van de innerlijke verdeeldheid: “Ik kan nu zelfs liefde voelen”. Het was zo mooi om, dit niet alleen te horen, maar ook om te zien, hoe deze cliënt na het onderzoeken van de polariteit van de verschillende delen, in zijn eigen midden de liefde kon voelen. In dit midden ontspande zijn lichaam en ontstond er een glimlach op zijn gezicht. Ik durf te zeggen dat dit het ‘helende midden’ is waar een liefdevolle en onvoorwaardelijke betrokkenheid en aanwezigheid is van het Zelf.
Psychosynthese Amsterdam Herengracht 221
Wil jij ook dat ‘vrije midden’ bij jezelf verkennen en het spel van de tegenstellingen in de therapie gaan ontdekken? Voel je dan vrij en welkom om een afspraak te maken voor een vrijblijvend kennismakingsgesprek online of op locatie aan de Herengracht 221.
